Suchary

Ciotka suszyła suchary, suszyła chleb. I przynosiła nam je (płacz). I to nam pomogło przeżyć. Często nam je przynosiła. Jakie one były wtedy dobre, ale teraz nikt by ich nie jadł. Wtedy były bardzo smaczne.

Luba Dmytriwna

Ukraińskie słowo hołodomor oznacza śmierć przez zagłodzenie i odnosi się do dramatycznych wydarzeń, jakie rozgrywały się na terytorium Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w latach 1932-1933, po wprowadzeniu przez władze sowieckie przymusowej kolektywizacji. Towarzyszył temu bezwzględny obowiązek dostarczania nieodpłatnych kontyngentów produktów rolnych w wymiarze przekraczającym możliwości produkcyjne wsi.

Kiedy w spichlerzach pozostawało bardzo niewiele zboża, chłopi starali się je chować, by przetrwać zimę i mieć czym zasiać pola. Jednak połączone siły aktywistów partii komunistycznej i NKWD działały tak skutecznie, że niewiele ziarna udawało się ocalić. Po domach chodzili poborcy wyposażeni w zaostrzone pręty i szukali ukrytych zapasów. Jeśli cokolwiek znaleźli, zabierali wraz z gospodarzem.

Głód na żyznej Ukrainie wywołany był decyzjami politycznymi. Śmiercią głodową zmarło wtedy kilka milionów ludzi, dochodziło do aktów kanibalizmu.

Ludzie, aby przeżyć, szukali jedzenia na kołchozowych polach. Władze wydały wówczas dekret nazywany potocznie „prawem pięciu kłosów”: kradzież lub roztrwonienie „socjalistycznej własności” – nawet pięciu kłosów zboża – karana była śmiercią lub dziesięcioletnim pobytem w łagrze. W ciągu półtora roku skazano na jego podstawie ponad 125 tysięcy osób.